Aktywne i pasywne formy walki z bezrobociem. Europejski Fundusz Społeczny.

Według słownika języka polskiego ‘bezrobocie’ to ‘brak pracy w kraju i regionie.” Według internetowej encyklopedii Wikipedii „bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.” Rodzi się więc pytanie: kim jest osoba bezrobotna?
Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
„bezrobotnym jest osoba poszukująca zatrudnienia, która:
o jest pełnoletnia (ukończyła 18 rok życia),
o jest w wieku przedemerytalnym,
o aktualnie nie uczy się ani nie jest skierowana na szkolenie przez powiatowy urząd pracy,
o jest zameldowana lub pozostaje w Polsce legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).”

Funkcją socjalną państwa jest dbanie o dobro obywateli. Z tej racji państwo powinno zapewnić możliwie najpełniejsze zatrudnienie. Podejmuje w związku z tym szereg działań na rzecz ograniczenia stopy bezrobocia. Bezrobocie maleje, gdy dany kraj odnotowuje wzrost gospodarczy na poziomie powyżej 4%. Jeśli wzrost ten jest niższy, bezrobocie rośnie i państwo musi wprowadzać specjalne programy w celu przeciwdziałania temu zjawisku. Bezrobocie jest problemem makroekonomicznym, którym zajmują się nie tylko władze poszczególnych państw, lecz także instytucje międzynarodowe (Międzynarodowa Organizacja Pracy, Unia Europejska).
W pracy zostały poruszone problemy bezrobocia, aktywne i pasywne formy walki
z bezrobociem oraz wsparcie Unii Europejskiej, na przykładzie działalności Małopolskiego Centrum Edukacji, w zwalczaniu problemu bezrobocia.
Dane i statystyki obejmują okres od roku 2000 do chwili obecnej.
CZĘŚĆ I PROBLEM BEZROBOCIA W POLSCE
Poniżej został zaprezentowany przegląd sytuacji z ostatnich lat, pokazujący stopę bezrobocia w naszym kraju, jego przyczyny oraz formy zwalczania tego problemu społecznego.

1.1 Stopa bezrobocia w Polsce
Stopa bezrobocia w marcu 2014 roku wyniosła 13,5 proc. wobec 13,9 proc. w lutym – podał pod koniec kwietnia GUS. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu marca wyniosła 2.182,2 tys. osób. Z danych GUS wynika, że do urzędów pracy w ciągu miesiąca zgłosiło się 186,8 tys. osób, o 7,3 tys. mniej niż w lutym i o 27,1 tys. mniej niż
w marcu 2013 roku.

1.2 Przyczynami bezrobocia są m.in.:
o Sytuacja na rynku.
o „Brak doświadczenia zawodowego absolwentów szkół i uczelni. Jako pracownicy wymagają oni pewnego czasu na szkolenie i nabywanie doświadczenia, podczas gdy ich produktywność jest w tym czasie niewielka. Z tego powodu absolwenci bezpośrednio po ukończeniu szkół mają kłopoty ze znalezieniem pracy nawet w sytuacji, gdy istnieje popyt na pracowników w danej branży.
o Niewielka mobilność pracowników, która sprawia, że nie są skłonni do podjęcia pracy poza swoją miejscowością (nie chcą się przeprowadzić, nie akceptują też wysokich kosztów dojazdu do pracy). Akceptują oni pozostawanie bez pracy w miejscu zamieszkania, nie podejmując próby przeniesienia się w rejon, gdzie jest zapotrzebowanie na pracowników lub bezrobocie jest mniejsze, a przez to szansa na znalezienie pracy – większa.

o Reglamentacja wielu zawodów.
o Wstrzymywanie się przez pracodawców z zatrudnianiem nowych osób, nawet jeśli aktualnie potrzebują pracowników, ze względu na trudności ze zwolnieniem ich, gdy
w przyszłości będą zmuszeni ograniczyć produkcję.
o Opłacalność połączenia pracy „na czarno” z pobieraniem zasiłku od państwa.
o Mała aktywność bezrobotnych na rynku pracy. Polscy bezrobotni są dosyć bierni
w poszukiwaniu pracy, nie umieją prawidłowo ocenić ofert pracy, mają kłopoty
ze sporządzeniem CV i podania o pracę.”

1.3 Programy walki z bezrobociem
W ramach prowadzonej przez państwo polityki rynku pracy rozróżnia się dwa typy programów walki z bezrobociem:

o Programy pasywne - pełnią funkcje osłonowe.
Pasywne formy walki z bezrobociem nie likwidują bezrobocia, lecz zapewniają osobie bezrobotnej dochody na poziomie minimum egzystencji.
o Programy aktywne - zmierzają do łagodzenia skutków bezrobocia przez aktywizację bezrobotnych oraz zwiększanie ich szans na uzyskanie normalnej pracy.

CZĘŚĆ II FORMY AKTYWIZACJI BEZROBOTNYCH
Poniżej zostały zaprezentowane niektóre z form aktywnego zwalczania bezrobocia, którymi dysponuje państwo.
2.1 Prace interwencyjne - mogą być inicjowane i finansowane przez urząd pracy w sytuacji,
gdy „pośredniak” nie jest w stanie przedstawić bezrobotnemu odpowiedniej propozycji zatrudnienia. W ramach prac interwencyjnych pracodawcy podejmują z bezrobotnymi współpracę z bezrobotnymi, otrzymując w zamian refundację części kosztów wynagrodzenia
i składek na ubezpieczenia społeczne. Transferów pieniędzy dokonuje urząd pracy, a ich wysokość i częstotliwość zależy od umowy zawartej z pracodawcą. Czas zatrudnienia
w ramach prac interwencyjnych waha się od 6 do 24 miesięcy i zależy od indywidualnej sytuacji bezrobotnego na rynku pracy oraz częstotliwości dokonywania transferów.
W roku 2010 zatrudnionych przy pracach interwencyjnych było 42 968 osób, a w roku 2011 27 221 osób.
2.2 Podjęcie działalności gospodarczej - jest z punktu widzenia całej gospodarki najbardziej efektywną formą powrotu bezrobotnego na rynek pracy. Wsparcie finansowe na ten cel nie przysługuje jednak wszystkim bezrobotnym, korzystającym z usług urzędu pracy. Pieniędzy nie otrzymają osoby, które w ciągu 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku
o dofinansowanie odmówiły podjęcia zatrudnienia wskazanego przez urząd pracy, nie chciały uczestniczyć w szkoleniu lub przygotowaniu zawodowym, wykonywać prac społecznie użytecznych bądź wziąć udziału w robotach publicznych. Środki nie zostaną również przyznane tym bezrobotnym, którzy w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku otrzymali już dofinansowanie do własnej działalności gospodarczej z funduszy publicznych. Maksymalna kwota dofinansowania na którą liczyć może bezrobotny to sześciokrotność przeciętnego wynagrodzenia.
Do roku 2010 liczba osób otrzymujących wsparcie finansowe na uruchomienie własnego biznesu rosła z roku na rok. W 2005 roku dofinansowanie otrzymało ok. 25 tys. bezrobotnych, w 2008 roku ponad 51 tys. osób, natomiast w 2010 roku dotację otrzymało 76 877 osób. W 2011 roku udzielono dotacji tylko 22 805 osobom.
2.3 Roboty publiczne - mogą być organizowane przez gminy oraz organizacje pozarządowe, których działalność związana jest na przykład z ochroną środowiska, sportem i turystyką czy pomocą społeczną. Jednostki te mogą ubiegać się o zatrudnienie bezrobotnych przy realizowanych przez siebie inwestycjach infrastrukturalnych i innych zadaniach o charakterze
inwestycyjnym.

Warunkiem jest, aby przedsięwzięcia te były w pełni lub częściowo finansowane z budżetu państwa lub samorządu terytorialnego. Środki mogą także pochodzić z funduszy celowych lub funduszy własnych organizacji zajmujących się opieką społeczną i obsługą bezrobocia. Aktywizacja poprzez roboty publiczne jest krótsza niż w przypadku prac interwencyjnych. Łączny czas zatrudnienia nie może przekroczyć 6 miesięcy. Inna jest także kwota refundacji, która trafia do pracodawcy. Jej wysokość to maksymalnie 50 % średniego miesięcznego wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenie społeczne należnej do refundowanej płacy.
W roku 2010 zatrudnienie przy robotach publicznych znalazło 74 566 osób, a w 2011 roku 21 557 osób.
2.4 Staż zawodowy - jest przeznaczony dla bezrobotnych absolwentów przed 25 rokiem życia oraz dla bezrobotnych absolwentów szkół wyższych, którzy nie ukończyli 27 lat. Jest to okazja do zetknięcia się z realnie istniejącym środowiskiem pracy i umożliwia absolwentowi uczelni zdobycie pierwszych doświadczeń zawodowych. Staż zwiększa szansę na uzyskanie stałego zatrudnienia u pracodawcy organizującego staż lub innego, przed którym można wykazać się udokumentowanym doświadczeniem zawodowym.
W roku 2010 staż odbyły 298 344 osoby, a w roku 2011 106 224 osoby.
2.5 Przygotowanie zawodowe - kierowane jest do osób długotrwale bezrobotnych, nieposiadających kwalifikacji zawodowych, powyżej 50 roku życia oraz niepełnosprawnych. Może odbywać się w dwóch formach: praktycznej nauki zawodu lub przyuczenia do pracy. Tym co rozróżnia staż od przygotowania zawodowego jest cel. Staż służy zdobyciu pierwszych doświadczeń zawodowych, przygotowanie zawodowe zmierza do pozyskania nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych.
W 2008 roku z przygotowania zawodowego skorzystało 79,4 tys. bezrobotnych, w 2010 roku 1106, a w 2011 roku tylko 331 osób.

CZĘŚĆ III EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY W WALCE Z BEZROBOCIEM
Celem Europejskiego Funduszu Społecznego jest inwestycja w ludzi. EFS przeznacza swe środki w szczególności na tworzenie nowych i lepszych miejsc pracy w UE. Cel ten realizowany jest poprzez współfinansowanie krajowych, regionalnych i lokalnych projektów, które przyczyniają się do zwiększenia stopy zatrudnienia, polepszenia jakości miejsc pracy,
a także do poprawy integracji na rynku pracy, na szczeblu krajowym i regionalnym.
Kluczowym programem jest „Kapitał ludzki” współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego. Skorzystało z niego 539 tys. bezrobotnych, w tym 194 tys. osób młodych przed 24 rokiem życia.
„Do sierpnia 2011 r. rząd i samorządy wydały ze środków unijnych na walkę z bezrobociem 5,6 mld zł. Na kolejne 1,6 mld zł podpisano już umowy. Razem jest to prawie 80% środków dostępnych w obecnej perspektywie budżetowej (do roku 2013). 100 tys. osób założyło własne firmy, ponad połowa bezrobotnych, po finansowanych z EFS szkoleniach, znalazła pracę, 55% bezrobotnych biorących udział w projektach znalazło zatrudnienie w ciągu 18 miesięcy. Wśród osób zagrożonych wykluczeniem społecznym ten odsetek wyniósł 27,3%.”

CZĘŚĆ IV PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW Z EFS
Poniżej zostało zaprezentowane przykładowe wykorzystanie środków z EFS na podstawie działalności Małopolskiego Centrum Edukacji.

4.1 Małopolskie Centrum Edukacji
„Małopolskie Centrum Edukacji to marka powstała w 2002 roku. Od początku swojej działalności, (…), postawiła sobie za cel propagowanie oświaty i kształcenia ustawicznego.”
Małopolskie Centrum Edukacji od 2008 roku jest beneficjentem Europejskiego Funduszu Społecznego. Do chwili obecnej firma otrzymała dotację od Unii i Ministerstwa na realizację 10 projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Siedem projektów zostało już zrealizowanych, trzy są w trakcie realizacji.

4.2 Projekty wspierające bezrobotnych realizowane przez Małopolskie Centrum Edukacji

4.2.1 „Akademia 50 plus – szkolenia ICT i językowe dla osób po 50 roku życia”
Projekt skierowany jest do osób, zamieszkałych na terenie województwa małopolskiego, niezależnie od ich statusu na rynku pracy (tj. dla osób pracujących, bezrobotnych, niezatrudnionych, emerytów i rencistów),
Okres realizacji: 01.01.2014 – 31.12.2014
Okres organizacji szkoleń: 01.02.2014 – 31.12.2014
Wartość projektu: 597 889, 38
Dofinansowanie z Unii Europejskiej: 508 205, 97

4.2.2 „Troskliwi rodzice wracają do pracy – program stworzenia 5 żłobków
w Małopolsce” realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Projekt skierowany jest do osób zamieszkałych na terenie województwa małopolskiego,
a w szczególności do rodziców wracających na rynek pracy po urlopie macierzyńskim lub opiekuńczym.
Okres realizacji: 01.06.2013 – 31.12.2014
W ramach projektu opieką żłobkową objęte są dzieci w pięciu placówkach na terenie Małopolski: w Rybnej (partner w projekcie), Nowym Sączu, Tarnowie i Krakowie.
Koszt miesięczny pobytu dziecka w żłobku wynosi 360 zł.
Wartość projektu: 3505579,10
Dofinansowanie z Unii Europejskiej: 2509726, 24

4.2.3 „Komputer 50+ – ECDL Start dla seniorów z Opolszczyzny”
Projekt skierowany jest do osób zamieszkałych na terenie województwa opolskiego, zwłaszcza do bezrobotnych, osób biernych zawodowo, z maksymalnie średnim wykształceniem oraz do osób z terenów wiejskich.
Okres realizacji: 01.05.2013 – 31.10.2014
Okres organizacji szkoleń: 01.07.2013 – 30.09.2014
Wartość projektu: 497 942, 30
Dofinansowanie z Unii Europejskiej: 423 250, 96

4.3 Projekty wspierające bezrobotnych zrealizowane przez Małopolskie Centrum Edukacji

4.3.1 "Kluczowe kompetencje małopolskich pracowników po 45 roku życia"
Projekt skierowany do osób po 45 roku życia, z wykształceniem co najwyżej średnim, które
z własnej inicjatywy chciały zdobyć lub uzupełnić swoje kwalifikacje zawodowe, zwłaszcza w kontekście zwiększenia możliwości utrzymania przez nich dotychczasowego zatrudnienia lub znalezienia pracy.
Okres realizacji: 01.05.2008 – 30.06.2009
Wartość projektu: 589 810, 00
Dofinansowanie z Unii Europejskiej: 501 338, 50

4.4 Małopolskie Centrum Edukacji zwalcza problem bezrobocia

Dzięki unijnym funduszom z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki nie tylko urzędy pracy, ale również przedsiębiorcy mogą aktywnie walczyć z problemem bezrobocia. Małopolskie Centrum Edukacji realizując projekty, polegające na: organizacji szkoleń, dokształcaniu, podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, stwarza możliwości osobom „wykluczonym” z rynku pracy - z powodu wieku, niepełnosprawności czy długotrwałego bezrobocia - do powrotu. Przy okazji realizacji projektów unijnych MCE stwarza miejsca pracy dla nowych osób. W projekcie nr IX : „Troskliwi rodzice wracają do pracy” zostało zatrudnionych ponad 20 osób, na pełen etat, na podstawie umowy o pracę.

W większości krajów Europy pasywny model rynku pracy, oparty na wypłacaniu zasiłków
i innych świadczeń na rzecz bezrobotnych, odchodzi do przeszłości. Jego miejsce zajmuje model aktywny, którego celem jest aktywizacja zawodowa osób, pozostających bez pracy oraz próba szybkiego i efektywnego włączenia ich w szeregi aktywnych zawodowo.
W Polsce coraz większą wagę przywiązuje się do aktywnych form zwalczania bezrobocia. Świadczą o tym oferowane formy aktywizacji bezrobotnych.
Korzyści aktywnego modelu dostrzegają najważniejsze polskie instytucje, z Kancelarią Premiera na czele.
W raporcie „Polska 2030”, opracowanym i wydanym przez Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, wdrożenie aktywnego modelu rynku pracy zostało uznane za jedno z najważniejszych wyzwań rozwojowych Polski w najbliższej przyszłości. Pomocną instytucją w wdrażaniu aktywnych form walki z bezrobociem jest Europejski Fundusz Społeczny. Również z jego środków finansowane są aktywne formy walki z bezrobociem takie jak: przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kształcenie ustawiczne, rozwój przedsiębiorczości i aktywizacja zawodowa kobiet.
Dzięki środkom unijnym wiele osób znalazło zatrudnienie w ramach projektu. Nawet jeżeli stosunek pracy wygasa wraz z końcem projektu, osoby biorące udział w projekcie zdobywają cenne doświadczenie, a także, w wymiarze psychologicznym, nabierają pewności siebie, wiary we własne możliwości, co umożliwia skuteczne odnajdowanie się na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy. Ich pierwszym krokiem po zakończeniu projektu z pewnością nie będzie rejestracja w urzędzie pracy pod statusem osoby bezrobotnej w celu pobierania zasiłku, a raczej aktywne działanie w poszukiwaniu nowego zatrudnienia.
Natomiast korzyść z powstałych na skutek projektów unijnych, w ramach rozwoju przedsiębiorstw, nowych miejsc pracy, które pozostają po zakończeniu czasu trwania projektu, jest sprawą oczywistą.
Zmniejszająca się stopa bezrobocia w ostatnim okresie pozwala snuć optymistyczne plany na przyszłość i mieć nadzieję, że bezrobocie można zredukować do minimum, szczególnie wdrażając aktywne formy walki z tym problemem społecznym.

Dorota Szpak - studentka UEK w Krakowie

Bibliografia:
1. Wydawnictwa zwarte:
Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sabol E., Wiśniakowska L., Słownik języka polskiego, Wyd. PWN Warszawa 1996. s. 50
2. Prace zbiorowe:
Dragan A., Programy walki z bezrobociem na poziomie Unii Europejskiej i w wybranych państwach- Polsce, Finlandii, Irlandii i Niemczech, Kancelaria Senatu Warszawa 2012. s.3-4
3. Akty normatywne:
Ustawa z dnia 20.04.2004 r. „O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy” (Dz. U.
z 2004 r. Nr 99 z poz. 1001, z późn. zm.)
4. Adresy stron WWW.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezrobocie
http://inwestor.msp.gov.pl/si/polska-gospodarka/wiadomosci-gospodarcze/28062,Polski-rynek-pracy-w-2014-r-spodziewany-spadek-bezrobocia.html. Polski rynek pracy w 2014 r. – spodziewany spadek bezrobocia. Źródło – redakcja ekonomiczna PAP.
http://www.malopolska.edu.pl/o_mce
5. Źródła statystyczne:
www.stat.gov.pl
http://www.mpips.gov.pl/